Estío é, no ensino, sinónimo de lecer e descanso. Pero de seguro que estará ben que aproveitemos todos este tempo para seguir aprendendo (lendo, visitando, escoitando, escudriñando, vendo,…). Porque todo tempo é bo para facelo. Non deixedes de descansar, mais non deixedes de sentir curiosidade. Xa nolo dixo Xurxo Mariño hai uns días, e é o mellor consello que se pode dar na adolescencia.
Aproveitemos para escoitar a música que nos gusta e rodearnos da xente que máis queremos. É tempo de lecer e aventura. Se se combinan ben, volveremos todos en setembro con inmensas gañas de seguir participando en proxectos interdisciplinares, de compartir coñecementos e experiencias. Por favor, cando volvamos, que non veñamos dun mundo raro!!!
“O Grande Trauma (así, con maiúsculas) consiste en que o país se urbanizou nun intre. En menos de vinte anos, as cidades doblaron e triplicaron o seu tamaño, mentres enormes extensións do interior que nunca estiveron moi poboadas remataron de baleirarse e entraron no que os xeógrafos chaman o ciclo do declive rural. Entre 1950 e 1970 producíuse o éxodo. Aínda que a finais do século XIX a emigración do campo á cidade (e da Península a Latinoamérica) foi constante, nesas dúas décadas, millóns de persoas fixeron a viaxe de ida. As capitais colapsaron e os construtores non deron abasto para levantar bloques de casas baratas nas periferias, que se encheron de chabolas. En moi pouco tempo, o campo mudou abandoado. Milleiros de aldeas desapareceron e outros milleiros quedaron como residencia de anciáns, sen nengunha actividade económica e sen os servizos máis elementais. Outros milleiros de persoas foron expulsadas das súas casas a punta de pistola pola garda civil para honrar unha política hidráulica que anegaba vales con pobos enteiros dentro. E non conto aos millóns de españois que, neses mesmos vinte anos, emigraron a Europa e Latinoamérica, a meirande parte desde pobos e viliñas arruinados. A paisaxe que pintou ese Grande Trauma define o país e deixou unha pegada enorme nos seus habitantes. Hai unha España na que vive unha poutada de españois, mais hai outra España baleira que vive na mente e na memoria de millóns de españois.”
Plus de la moitié de la population mondiale habite en ville. Même les habitants ruraux ont aujourd’hui une mentalité citadine. L’essor de l’urbanisation est, donc, inarrêtable,surtout dans l’Anthropocène.
“A clave está en dous procesos que acontecen de xeito simultáneo: por unha banda, esas illas estanse afundindo pouco a pouco e, por outra banda, os corais que forman o anel au seu arredor están medrando de xeito vertical para compensar o afundimento e así manterse na zona de augas superficiais. Este mecanismo foi proposto por Charles Darwin, que tamén foi un importante xeólogo. Na Polinesia Francesa, por exemplo, as illas son antigos volcáns con varios millóns de anos de idade (Moorea ten aproximadamente 1,5 m.a.; Raiatea entre 2 e 3 m.a.; e Bora Bora algo máis de 3 m.a.). As illas afúndense porque a placa tectónica na que están sentadas, neste caso a placa do Pacífico, no seu movemento cara ao noroeste sofre un proceso de subsidencia. Todo o conxunto vaise indo a pique pouco a pouco. Pola súa banda, os corais son organismos vivos aos que lles gusta a auga temperada e a luz solar, de tal xeito que se o sitio no que están se afunde -e polo tanto se mete en zonas con menos luz e auga máis fría-, eles tenderán a medrar cara arriba para manterse á mesma altura respecto do nivel do mar.”
Xurxo Mariño: “Terra.”
Xa nos conta Mariño que a illa central de Bora Bora leva ben tempo afundíndose, o que non deixa de ser unha excusa para escoitar unha bela composición de Yuri Borin.
O concepto de cidade-xardín concebíuno o reformador social inglés Ebenezer Howard, que -a comezos do século XX- plantexou un novo xeito de construir e planificar cidades a partires de vivendas unifamiliares. A introdución do modelo en España, nas aforas das cidades, estivo en principio vencellada á residencia de clases acomodadas.
No caso de A Coruña, o barrio residencial de Cidade-Xardín, destinado a familias de clase media-alta, comezouse en 1921, tendo como modelo un plano ortogonal que, ao longo de 30 anos, transformou o espazo de hortas de Riazor nun barrio máis da cidade.
Achegándonos a este espazo, hoxe en día contemplamos un plano en dameiro cunha forma exterior en ferradura, que inclúe funcións residenciais, educativas e sanitarias, sobre todo.
Unha vez que visitamos Romanorum Vita, imos tentar movernos por este espazo próximo á exposición e imaxinar -se este fose o plano dunha cidade romana- onde estarían situados os seus principais fitos nese plano imaxinario, comparándoo co modelo de Timgad.
La Seconde Guerre mondiale a ébranlé le système colonial. Les puissances coloniales ont perdu de leur prestige d’antan. Les peuples colonisés, souvent employés pour renflouer les rangs des armées alliées en guerre, éprouvent le désir de se défaire des liens qui les unissent encore à une Europe ruinée et exsangue.
De plus, l’émergence de deux grandes superpuissances anticolonialistes, les États-Unis et l’Union Soviétique, et le nouveau contexte international après 1945 favorisent la lutte des colonies pour l’indépendance. La charte des Nations Unies réafirme le “respect du principe de l’égalité des droits des peuples et de leur droit à disposer d’eux-mêmes”. Les peuples colonisés, conscients du nouveau contexte international favorable qui s’offre à eux, se lancent dans la lutte pour leur indépendance; cette émancipation des colonies se fera pour les uns par la négociation, pour les autres par la force.
La décolonisation se fait en deux phases. La première s’étend de 1945 à 1955 et touche surtout les pays du Proche et Moyen-Orient, ainsi que l’Asie du Sud-Est. La seconde phase commence en 1955 et concerne essentiellement l’Afrique du Nord et l’Afrique noire. La Conférence de Bandung de 1955, réunissant 29 délégués africains et asiatiques, annonce la décolonisation en Afrique et marque l’entrée sur la scène internationale des pays du tiers-monde.
Deportado 4443narra, en primeira persoa, as vivenzas de Antonio Hernández Marín -morto hai agora 25 anos- en Mauthausen e Gusen, desde xaneiro de 1941 ata xuño de 1945. Carlos Hernández de Miguel chiou en twitter a historia, e eses chíos foron ilustrados por Ioannes Ensis nunha publicación que ve agora a luz.
Quero quedarme cunha imaxe, a da páxina 53 da novela gráfica, como resumo espectral desta testemuña: un traxe a raias de presidiario -un traxe que uniformiza a todos por igual, que os sinala como reclusos-, un número-os presos non son máis ca un número, deixan de ter persoalidade propia para os seus captores-, un triángulo azul-evocado na obra de teatro de Laila Ripoll– coa “S” de Spanier cosida -para identificar a procedencia dos presos. O que sigue é o retrato cotián do terror, da humillación, do abuso e da indignidade, mesturado cunha esperanza remota de que todo aquilo rematará canto antes. Diante deste panorama, algúns deciden suicidarse ou provocar que os maten -a alambrada electrificada pode ser unha definitiva salvación-; outros sufren as penurias de traballar na canteira, símbolo do peor traballo forzado imaxinable.
A historia percorre os momentos históricos da Segunda Guerra Mundial desde dentro dun campo de concentración -que despois será de exterminio- nazi, desde a óptica de republicanos españois que reivindican a memoria histórica de quen loitou incesantemente contra o fascismo. E así se van sucedendo os episodios que afectan á vida dos presos: a entrada en guerra dos USA,a posta en práctica da Solución Final, a batalla de Stalingrado, o desembarco de Normandía e o colapso nazi, que evocan de fondo unha secuenciación terrorífica desa Guerra na que tamén os españois participaron. Non se esquenza.
“Cando eleximos -a comezos deste curso académico- como título do proxecto interdisciplinar “Humano/Inhumano”, non pensei que esta canción fose existir. Que este tour de force poidese acontecer. Que a vida ofrecese esta oportunidade. Agora alédome da elección. E do que por diante se ofrece.”
Evoco o Arnoia, o Miño, o Ulla, o Caldo, o Umia, o Tambre, o Sar, e moitos outros que quedan na terra dos mil ríos… Esa da que nunca me quero despegar.
Este ano tivemos ocasión de visitar proxectos de ecocidade como a Île de Nantese o Bosco Verticale de Milano. Agora que ides a Porto, fixádevos ben no que de ecocidade alí ides atopar. Ollade, ollade ben!
Milán é vertical: unha catedral gótica que se impulsa cara ao ceo, un quartiere di Isola que recupera o espazo para un skyline que toque o ceo, un dedo de Cattelan que provoca e inspira,…
Tamén tocamos o ceo en Torino, tamén o intuimos en Florencia… Foi unha viaxe verticale… Grazas por compartila!
A nosa viaxe europea de 2017 lévanos a Milán, unha cidade de máis de 2.000 anos de historia [en français], ocupada polos romanos en 196 a.n.e. Alí legalizouse o cristianismo no 313 (edicto de Milán). A partir da Baixa Idade Media foi un grande centro industrial e comercial. Convertida nun dos principais focos do nacionalismo italiano no século XIX, a evolución desta cidade que vivíu o “milagre económico” -un grande desenvolvemento industrial- nos anos 1950 e 1960, lévaa a ser hoxe urbe cosmopolita, terciarizada e capital da moda internacional. Será un reto descubrir a cidade [ver algúns fitos, entre os que está a Torre Unicredit; tamén lembramos a descrición que de San Bernardino alle Ossa fai Umberto Eco en “Número cero”; pasaremos por Piazza Fontana e lembraremos a Giuseppe Pinelli].
Nun petit village, no que se construíu un primeiro château a partir de 1100, érguese o conxunto que configura hoxe o parque temático-histórico de Puy du Fou, na rexión da Vendée. Nel, numerosos personaxes históricos, literarios e outros recreados (os galos cristiáns que se enfrontan a romanos invasores, Saint Philibert de Noirmoutier facendo fronte aos viquingos, os cabaleiros da Táboa Redonda, Xoana de Arco loitando contra os ingleses, Cyrano de Bergerac e os tres mosqueteiros, Charettena guerra da Vendée, …) fan as ledicias dos espectadores con postas en escena verdadeiramente espectaculares.
Velaquí un xeito de aproximarse á historia ben atractivo e particular, un xeito que engancha.
Situado no Golfo Ártabro, o concello de Pontedeume ubícase no fondo da ría de Ares. Ao occidente do núcleo urbano atópase o monte Breamo (305 m.s.n.m.), última estribación montañosa da cadea que, desde a Serra da Loba, remata en cantís na beiramar. A vila de Pontedeume, condicionada a súa morfoloxía pola ubicación entre o monte Breamo e o río Eume, medrou porén en sentido Oeste-Leste.
O crecemento urbanístico en etapas sucesivas foi creando diversos tecidos urbanos: a) a zona centro comprende o antigo espazo intramuros e zonas de expansión anteriores ao século XIX (trátase dunha cuadrícula con cinco rúas paralelas de N a S e 5 travesas de L a O); nela consérvanse algunas rúas soportaladas; b) as zonas do Xardín e da Alameda de Raxoi corresponden á expansión cara ao L no século XIX, trala desamortización do convento dos agostiños; e cara ao O na primeira metade do século XX; c) as zonas da Estación e Aguabar son as áreas de construción máis moderna, con servizos públicos (centros de ensino, piscina, centro de saúde) e novos espazos verdes (paseo marítimo).
O Camiño Inglés intérnase no concello de Pontedeume abranguendo a extensa área de esteiro comprendida entre a ponte do ferrocarril e o viaduto da autoestrada AP-9.
É nos xuizos de Nuremberg, tras a Segunda Guerra Mundial, cando o termo “campo de concentración” se difunde como concepto histórico.
Pero os primeiros campos de concentración remóntanse ás guerras anglo-boers (1877-1902). Foi en 1900 cando lord Kitchener planificou e executou unha nova táctica contra as guerrillas bóers (que inflixiran serias derrotas ao exército británico) e as etnias indíxenas de Sudáfrica. Consistía na construción dun vasto sistema de pedra e arame de espiño co obxecto de limitar os movementos bóers a unha rexión reducida. Tamén se construiron campos de concentración para acoller nun principio aos bóers refuxiados aos que se lles destruiran as súas granxas. Houbo 45 campos para bóers (nos que había uns 28.000 prisioneiros) e 64 para africanos negros. Enfermidades, penalidades e mortes foron consecuencia daquel sistema denunciado polos británicos liberais como modelo de “métodos bárbaros” do Imperio.
Durante o século XX, o internamento de civís por parte de diferentes Estados foise facendo cada vez máis frecuente, acadando o seu clímax durante a Segunda Guerra Mundial. Xudeus, disidentes políticos, homosexuais, xitanos, testemuñas de Xehová, criminais comúns, emigrados, discapacitados, formaron parte dos colectivos “inferiores” ou “traidores” pechados polo rexime nazi. E a estes grupos hai que unir os republicanos españois fuxidos da derrota na Guerra Civil.
Dentro dos campos de concentración, os que foron campos de exterminio cumpliron a función exclusiva do asesinato en masa; eran “fábricas de morte” nas que a utilización das cámaras de gas e o fusilamento cumpliron a función de levar a cabo o “Holocausto”, o xenocidio xudeu. Auschwitz-Birkenau pasa por ser o campo de exterminio máis grande da Historia.
L’Espagne a une grande variété de paysages. Des bassins aux montagnes, des anciens massifs aux chaînes alpines, il y a une vaste diversité naturelle. Voici quelques exemples:
“La propagande visuelle joua pour la première fois un rôle essentiel dans la guerre civile espagnole, par l’intermédiaire des photographies et des affiches qui contribuèrent à diffuser les positions idéologiques de l’un et de l’autre camp, dans le but de rallier des partisans.” (histoire-image.org).
Este mes de febreiro de 2017 ameaza con reestruturar severamente os libros de texto da Xeografía clásica: un novo continente emerxe –Zealandia– (aínda que está practicamente sumerxido en boa parte da súa superficie), e os restos do vello Gondwana detéctanse baixo o Índico.
As xeografías mudan… Mudan sempre!!! Pero agora muda ata a xeografía física. Nengún coñecemento é para sempre.
E máis aínda cando se trata do mundo extraplanetario. De seguro que hai alguén en algures.
