Conscience

Nos usages de la notion de conscience sont multiples: conscience politique, sociale, professionnelle, religieuse, etc. Un grand nombre de ces usages nous renvoient à l’idée de la conscience morale (*), c’est-à-dire, la conscience humaine se rattachant à des jugements de valeurs; la conscience morale est comme une voix intérieure accompagnant nos actes. Par contre, par la conscience psychologique l’individu prend act de son rapport avec la réalité extérieure; par sa conscience psychologique, le sujet se réfère à ses pensées et aux représentations des faits.

Descartes nomme pensée “tout ce qui est tellement en nous, que nous sommes immédiatement connaissants”. Descartes soumet les données de la conscience à un doute méthodique. Ce doute n’épargne rien excepté ce qui conditionne le fait même de douter: je pense, donc je suis. Dans la philosophie cartésienne, la conscience se définit comme une substance (âme): elle se différencie de la matière et elle se suffit en qualité de fondement de la pensée.

Nietzsche, dans Le Gai Savoir (*), remet en cause la plupart des thèses défendues par Descartes.

0

Primate transformador

O ano 2020, ademáis da pandemia de COVID-19, foi o momento en que a masa antropoxénica superou á biomasa do noso planeta. En plena emerxencia climática, a perda de biodiversidade acelérase neste Antropoceno dominado polo efecto transformador que sobre a natureza virxe exerce o primate intelixente Homo Sapiens.

A nosa especie é artífice da extinción histórica de moitas outras, mesmo en tempos recentes: as alcas, os dodos e os lobos de Tasmania son bo exemplo. Coas actividades depredadoras e produtivas (caza, pesca, agricultura, gandería, mineiría, industria,…) -e o noso crecemento demográfico- temos esquilmado ecosistemas e reducido a biodiversidade, ata o punto de antropizar a natureza. Así, onde había leóns e búfalos a esgalla, as paisaxes ofrecen hoxe en día un aspecto máis uniforme e repetitivo.

É preciso reconciliarse coa vida indómita e preservala; é preciso tomar conciencia ecolóxica da nosa pegada e reducila, mesmo abandoando as premisas básicas do capitalismo, que avogan polo crecemento económico continuo como filosofía para a globalización.

Todo isto contánolo Alex Richter-Boix no seu libro “El primate que cambió el mundo”, unha imprescindible lección de ecoloxía e de respeto moral pola natureza… Porque a biodiversidade non debe ser conservada só para “servizos ecosistémicos”; será preciso implementar unha consideración ética da mesma, igual que invocamos esa ética nas nosas accións sociais e cotiás.

0

Homo imperfectus

Homo Sapiens porta un esqueleto do Pleistoceno ao que engadíu, con gula e sedentarismo, sobrepeso causante de enfermidades. Hoxe xa non facemos parte daquela sociedade de cazadores-recolleitadores, pero non debemos ter paleomelancolía. A evolución continuou o seu curso e domesticounos, mesmo reducíu o volume do noso cerebro -xa que a tecnoloxía e a cultura poden facernos render con menos volume craneal.

María Martinón-Torres, directora actual do CENIEH, proponnos unha viaxe da man da medicina evolutiva, para comprender que herdamos dos nosos ancestros (o estado de alerta, as fobias, as particularidades dunha adolescencia formativa -exclusiva da nosa especie, a violencia ancestral reducida por mor da cultura,…) e debullar singularidades humanas (a senescencia e a maior esperanza de vida, a reducción do noso intestino groso, a empatía,…). Aborda a autora cuestións de bioética como a euxenesia e a utilización dos progresos biomédicos para evitar enfermidades hereditarias (mais mesmo aquí nos lembra unha circunstancia xenética como é a pleiotropía, de cara a non querernos facer sentir deuses; quizás máis ben sexamos mendigos).

@MMartinonT adoba cada capítulo con personaxes de ficción que se adecúan á explicación científica final de por que somos imperfectos e por que a evolución non “solucionou” algúns problemas herdados que quizás nos podían facer evitar a enfermidade… Porque a morte é inevitable, e comprendela -mesmo enchela de parafernalia- é exclusivo da nosa especie: o principiño, o señor das moscas, Dorian Gray, a princesa e o chícharo, Kookosh… son personaxes de fábula e narrativa curta, que exemplifican estados vitais e denotan o saber facer dunha dona de librería especializada.

#HomoImperfectus é, neste verán 2022, un libro de imprescindible lectura, moi ben fiado por unha médica paleoantropóloga que coñece ben ese excepcional xacemento da evolución humana na Península Ibérica, Atapuerca.

0

AntropOcéano

A proxección de Spilhaus é thalassocéntrica. O océano mundial ocupa maior superficie que os continentes, e sirve de termorregulador climático, depósito de proteína e sumidoiro de carbono. En tempos recentes, en pleno Antropoceno, o océano sofre a pegada humana de xeito severo: acumúlanse toneladas de plásticos e microplásticos no seu interior, acidifícase e quéntase por mor do quecemento global, blanquéanse os corais e esgótanse os recursos por sobrepesca.

Cristina Romera proponnos unha aproximación oceanográfica en #AntropOcéano (*) que, tras describir o funcionamento dos mares (correntes, zonas mortas, pradeiras mariñas, manglares,…), nos advirte dos riscos do seu deterioro se o ser humano continúa a abusar dos ecosistemas oceánicos sen restricións. Eses riscos son preocupantes: perda de biodiversidade, contaminación acústica e visual, posible truncamento das correntes oceánicas,…

Porén, a perspectiva de @crisrcas introduce argumentos positivos que nos invitan á esperanza de accións que permitan revertir o deterioro dos mares: acotar zonas de protección mariña que permitan a rexeneración de ecosistemas; promover a restauración de manglares, marismas e corais; fomentar a acuicultura sustentable;…

Se fomos quen de suprimir o chumbo na gasolina, de limitar a produción de clorofluorocarbonados e de restaurar espazos como o delta do Mekong, é porque estamos a tempo de limitar o quecemento global, e para iso temos que contar co océano mundial como un aliado estratéxico. E non vale só coas accións gubernamentais e supraestatais para revertir a situación. Cristina danos moitas receitas individuais que nos deben facer pensar no noso compromiso ecolóxico, co mar e co planeta.

Ler este libro farache ver o mar doutro xeito.

0

O ano das marabillas

¿Cal é o motor da historia? A economía e as ideoloxías apúntanse como factores relevantes. Mais detrás delas poden estar a xeoloxía, a meteoroloxía ou a velocidade de rotación da Terra: a Natureza, a nai que científic@s e aventureir@s, exploradores e navegantes trataron de desvelar nesta era que vivimos, a “era colombina”.

O tempo e o clima condicionan as colleitas, favorecen excedentes ou truncan froitos. En 1783, a erupción do volcán islandés Laki encheu de néboa os ceos europeos, igual que a do Tambora en 1815 daría lugar ao “ano sen verán” que impulsou o mito de Frankenstein. O verán de 1783 foi treboento en Europa central, e a escaseza inundou Islandia.

Diante de Lois XVI, en Versailles, os irmáns Montgolfier levaron a cabo o primeiro voo en globo tripulado con seres vivos (ovella, parrulo e galo), en agosto de 1783. Seis anos e meses despois, o pazo real era asaltado polo Terceiro Estado. Detrás da revolución de 1789 había un pobo esfameado que reclamaba tamén dereitos políticos, impulsado por unha ideoloxía ilustrada que encamiñaba a quen desexaba ampliar o coñecemento a subir aos ceos e comprobar como era a atmosfera.

E o desexo de coñecer non fixo outra cousa que impulsar o ascenso cara ás alturas de Glaisher e Coxwell, de Piccard, mesmo o desexo de batir récords por parte de Kittinger e Baumgartner.

Aquel 1783 foi tildado de “ano das marabillas”. A historia contemporánea podía ter arrancado alí, e non en 1789. Porque as razóns profundas da historia atópanse na intrínseca natureza da Terra. Somos terrícolas ansiosos por descubrir #AlgoNovoNosCeos.

Esta e moitas outras curiosidades atoparalas no marabilloso último libro de Antonio Martínez Ron, unha verdadeira enciclopedia do descobremento da atmosfera.

0

Hurdes

Desta comarca de Estremadura falaba Unamuno a comezos do s. XX, prestando atención á súa paisaxe de matogueira e regatos estreitos, tomando nota dos seus habitantes misérrimos, que non “salvaxes”. A imaxe das Hurdes estampouna Buñuel nun documental mítico, inspirado pola leitura dun estudo de Maurice Legendre (*)… E a comarca convertíuse nun exemplo de pobreza e enfermidade a erradicar, que xa fora visitada polo rei Alfonso XIII en 1922. Agora repítese a visita doutro monarca, Felipe VI, cando a despoboación e o turismo rural se teñen convertido en moeda de cambio deste espazo.

Sergio del Molino evidenciouna en “La España vacía”, a xeito de metáfora, lembrando as verbas de Delibes: “Coas Hurdes pasa como co Capital, que todo o mundo fala delas pero ninguén as coñece”. E desglosa esa viaxe de Buñuel “desde a civilización á barbarie”, na que os seus habitantes inspiran compaixón; mais tamén lembra como a propaganda franquista asumíu a mellora das condicións na comarca a xeito de éxito dos “25 anos de paz”, un precedente que inspiraría a Manuel Fraga para realizar a súa viaxe alí en 1976. O autor defínea como “casus belli”, se ben a imaxe que garda dela é moi distinta, despois de morar na Hospedería Hurdes Reales, levantada sobre as ruinas dunha antiga factoría que servira de aloxamento a Alfonso XIII. E agora apenas queda algo das Hurdes de Buñuel, da lenda negra que converteu esta terra en esperpento.

As Hurdes, hoxe, son unha comarca de 6 concellos con case 500 km2. Labirínticas e tópicas, esconden un patrimonio cultural e natural dignos de mención, que festexa o entroido, a matanza do porco e as romarías relixiosas. Terreo avellentado e con poboación minguante (apenas 6.000 habitantes na actualidade, un 25% menos ca hai un século), a súa economía combina a apicultura tradicional co turismo rural en expansión.

0

Vinganza da xeografía

“Un mundo equilibrado é un mundo libre”, dicía Mackinder -o autor da teoría do Heartland ou corazón continental; frase bela onde as haxa, que resoa estrana nestes intres en Europa. Porque ben semella que a desorde se ten instalado na xeopolítica internacional, ese campo ao que Robert Kaplan presta grande atención na súa obra #VinganzaDaXeografía.

O realismo político inclúe a consideración do estado de guerra como algo consustancial aos Estados, que sempre han de velar pola súa expansión ou mantemento do statu quo. Porque a paz non é permanente nin eterna; e a xeografía, coas súas imposicións orográficas, climáticas, demográficas,… inflúe de xeito excepcional na configuración do presente e futuro histórico. Unha serie de Estados detentan, segundo a concepción de Kaplan, o poder esencial sobre a Illa Mundial: Rusia, China, India, Irán, Turquía… E, máis alá, os Estados Unidos de Norteamérica, candidato a perder a hexemonía en tempos vindeiros.

A evolución histórica ten configurado unidades xeográficas que permanecen como suxeitos de poder de forte impacto territorial. Rusia é enorme, mais non ten moita saída a mares cálidos; China reforzouse no contexto da revolución comunista e afianza a súa conexión interna á espera de integrar definitivamente a Taiwan e controlar o espazo marítimo Pacífico-Índico no que se desenvolven as súas redes comerciais; India constitúe a maior democracia do mundo, se ben ten dificultades de artellamento interno e podería verse sometida a tensións co espazo paquistaní e afgano; a alta cultura persa pervive na configuración de Irán como un Estado de forte ascendencia sobre a súa contorna; Turquía podería liderar o control do espazo mediterráneo nun futuro, revivecendo a antiga influencia otomana; Estados Unidos deberá integrarse mellor con México, que representa -xunto cos Estados centroamericanos- unha forza que podería rachar o predominio da cultura angloparlante no SO. do seu territorio.

A xeopolítica retorna como un saber necesario para comprender as tensións xeradas pola “crise do espazo” que o crecemento demográfico e a globalización impulsan no mundo actual. Pero é ben certo que non sabemos en que derivarán as fronteiras actuais en futuros inmediatos. A desorde internacional pode impulsarse en calquera momento, e mesmo poderemos dubidar de se as dúas guerras mundiais do século XX non terán sido “histoire événementielle” -na terminoloxía de Braudel. Igual hai que imaxinar que a historia de longue durée nos pode deparar sorpresas inimaxinables.

0

O lugar de España

Entre Tailandia e Turkmenistán, España é o 51º Estado do mundo canto a superficie (en torno a 505.000 km2). Era o país 14º do planeta canto a PIB en 2021 -por enriba de Indonesia e por debaixo de Australia. Ocupa, no ránking 2020 de IDH, o posto 25º, cun valor de 0.904 (resultado dunha esperanza de vida media de máis de 83 anos, case 18 anos de escolarización media e máis de 40.000 $ de renda p.c.). Está no posto 24º do Índice Legatum de Prosperidade en 2021, entre Bélxica e Malta.

España é o 3º país do mundo canto a patrimonio da humanidade, segundo a UNESCO, por detrás de Italia e China. Ten unha ratio media de menos de 15 alumnas/os por aula, igual que acontece na meirande parte dos países desenvolvidos. Na clasificación do índice de democracia 2021 elaborado por The Economist, España estaba no posto 24º, entre Israel e Chile, cunha puntuación de 7,9 sobre 10. España ocupaba o posto 30º no índice mundial de fraxilidade (2018) -que determina o nivel de corrupción percibido pola poboación, entre Chile e Polonia. No índice mundial da felicidade, España ocupou en 2021 o posto 27º.

España é un dos 4 países máis extensos e poboados da UE-27. No Parlamento Europeo (con 705 deputados) conta con 59 deputados. Uníuse á CEE en 1986, ao tempo que Portugal, e mantén unha posición xeoestratéxica singular no Oeste do Rimland, en contacto con África.

En suma, España é unha potencia media, empeñada en difundir o soft power da súa cultura e iniciativa emprendedora: un Estado autonómico encadrado na península ibérica -lugar no que o cambio climático antropoxénico se pode cebar nun futuro inmediato. Ten unha desigualdade interna significativa, con desequilibrios territoriais e contrastes entre Norte e Sur. Mais aí está, vendo pasar o tempo, integrada no marco dos valores occidentais, ponte entre África e Europa, entre Ñamérica e Europa.

0

Transition

Vignette publiée à la mort de Genovés (2020)

L’Espagne a connu une période autoritaire traumatique pendant la dictature de Franco (1939-1975). Afin de clôturer la période, le roi Juan Carlos et les politiciens de la transition démocratique (1975-1982) ont décidé de mettre en place une réforme politique, une loi d’amnistie qui semble un “pacte de l’oubli” et une série de pactes pour engager toutes les idéologies à “tourner la page”. Est-ce que le succès est arrivé?

En premier lieu, la construction de la démocratie devient un défi. À un moment de crise économique et augmentation des grèves et manifestations, il fallait bâtir un nouveau régime -même si le roi était directement l’héritier de la dictature. Mais, conseillé par une “camarilla” démocratique, Juan Carlos avance du premier moment la volonté de rétablir le régime parlementaire pluripartiste et de promulguer une nouvelle Constitution qui va reconnaître l’autonomie des régions et les droits et libertés essentielles pour la citoyenneté.

L’esprit de consensus de la “transition démocratique” est évoqué par les pactes de La Moncloa, signés en 1977 par tous les partis politiques, visant à rétablir la capacité de croissance de l’économie espagnole. Le modèle espagnol s’avére parfait pour d’autres pays de l’Amérique Latine dont le passage de la dictature à la démocratie est nécessaire. Le milieu des années 1990 marque un tournant sur cette vision de consensus et amnésie.

Finalement, les victimes oubliées du franquisme exigent la mise en oeuvre d’une justice réparatrice. La lutte mène à la promulgation de la Loi de Mémoire Historique de 2007. La transition devient un modèle contesté. Les législations étrangères ont promu la chasse des oppresseurs, et les partis politiques espagnols de gauche revendiquent les recherches contre ceux qui ont réprimé.

Le risque d’échec de la transition était toujours là: les attentats terroristes ont augmenté notamment pendant la fin des années 1970; parmi ceux-ci, la violence de l’extrême-droite s’empare des avocats spécialistes en droit du travail à Atocha; les essais de coup militaire pour restaurer la dictature culminent avec le 23-F 1981; mais la société avance vers la laïcité, le contact avec l’étranger,… Une nouvelle Espagne vote le changement politique en 1982. De plus en plus, questionner la transition devient un atout. Quelle mémoire pour l’avenir?

0

Europa regina

Une carte de 1570 représente l’Europe comme une reine. C’est l’oeuvre de Sebastien Münster, un cartographe né le jour où Bartolomé Diaz a découvert le Cap de Bonne Espérance (janvier 1489).

La carte imaginaire qui montre l’Europe comme une reine qui a dans ses mains un globe et un sceptre démontre une idée de supériorité de ce continent. La reine symbolise la dominance et la fertilité, caractéristiques du fait historique et géopolitique de l’expansion coloniale à cette époque. L’Europe du XVIème siècle devient le continent de l’initiative des découvertes géographiques. La Grandeur atteint l’Europe, symbolisée par une femme jeune et élégante, qui porte la couronne sur la péninsule ibérique -le territoire le plus entrepreneur des voyages de “découverte”.

L’Espagne est la tête de cette reine mystique. Si avant l’ère moderne l’Espagne n‟existait pas comme une nation, après le mariage des Rois Catholiques elle devient la première puissance économique de l‟Europe tout au long du XVIème siècle et la plupart du XVIIème siècle, une position renforcée par le commerce et par la richesse des possessions coloniales, dont les trois piliers sont la mise en valeur du continent américain avec la production de métaux précieux, l’économie de plantation et la traite négrière. Quelques années plus tard, l’Espagne rejoint le Portugal sous le commandement de Philippe II -celui qui prononce la fameuse phrase: “Dans mes domaines, le soleil ne se couche jamais”.

La carte présente les principaux fleuves de l’Europe (le Rhône, le Rhin, le Vistule, la Danube,…); le coeur appartient à la Bohême, à l’intérieur d’une fertile plaine. Derrière la fôret de l’Est, les russes se cachent. Au-delà de la mer Noire, l’Asie se pointe. Toute une leçon de géopolitique sans avoir conscience du sujet.

0

Cerveau

Le cerveau humain est un outil magnifique, qui se développe pendant notre vie. Il constitue un enjeu majeur dont le défi médical est de comprendre aujourd’hui le cerveau malade dans le cadre des maladies neurologiques (Alzheimer, Parkinson, épilepsie,…).

La compréhension du cerveau implique aussi l’étude des gènes et protéines qui sont à la base de quelques fonctions essentielles, comme FOXP2.

0

Democracias?

https://elordenmundial.com/mapas-y-graficos/el-mapa-del-indice-de-democracia/

O Índice de Democracia de The Economist basea os seus resultados en 60 indicadores, agrupados en categorías diferentes: liberdades civís, eficiencia da administración pública, participación política da cidadanía, cultura e tradición política, e procesos electorais e pluralismo político.

Cando un observa este índice no mundo actual, pode dar a sensación de que a democracia vai gañando, sobre todo despois da caída do muro de Berlín e a “postguerra fría”. Pero non é así: xa nos advertía Robert Kaplan en A vinganza da xeografía que iso parte dunha perspectiva europeo-occidental chea de idealismo. Por contra, a visión realista do mapa de The Economist lévanos a posicións máis hobbesianas -e a dura realidade da guerra ucraína así nolo fai comprobar.

O mundo atópase dividido entre democracias plenas ou deficientes -asentadas preferentemente en Europa Occidental, India, Xapón, Australia e boa parte do continente americano- e réximes autoritarios e híbridos -nos que cabe constatar a presenza de grandes potencias territoriais como China e Rusia. As terras de África central, o Sahel e Oriente Medio concentran as áreas de maior inestabilidade do planeta, alí onde os índices de Gini (+) e Palma (+) son máis desiguais, e as estruturas étnicas e tribais prevalecen na organización das sociedades.

No mapa elaborado por El Orden Mundial sobre o índice de democracia de 2021, os réximes autoritarios e híbridos adiantan ás democracias: 93 contra 74. Quizás o mundo non vive o mellor momento de liberdade, malia que é unha obriga loitar por extendela (e a evolución histórica da mesma -e da propia democracia- nos últimos séculos é sempre positiva). E entón veñen as autoridades chinesas a negarse a contestar preguntas feitas con “criterios occidentais”. Despois de Ucraína asistiremos á invasión de Taiwán?

0

Donbás

O Donbás é a rexión oriental de Ucraína que foi controlada pola orde rusa dos cosacos do Don desde o século XVI e encheuse de membros desta etnia desde a época de anexión de Catarina a Grande, a finais do século XVIII -e posteriormente tamén na época soviética, cando a explotación do carbón do Donetsk facilitou a industrialización.

Desde 2014, a guerra do Donbás sacude Ucraína, e -trala anexión de Crimea por Rusia– provocou a existencia das autoproclamadas repúblicas populares de Lugansk e Donetsk, que foron finalmente recoñecidas como independentes por Putin o 22/02/2022 (o día do palíndromo, o día do 80º aniversario do suicidio de Stefan Zweig e a súa dona). A guerra, polo tanto, leva oito anos activa, e hai opinións diferentes sobre a identidade da rexión.

Ucraína vese sometida á agresión militar de Putin desde hoxe, 24 de febreiro de 2022, e os acontecementos toman unha relevancia e destino descoñecidos por agora. En todo caso, trátase -aparentemente- do pior conflito en solo europeo desde finais da Segunda Guerra Mundial. Ben que sexa un país bipolar -con claras diferenzas internas, mesmo a nivel de mapa lingüístico e relixioso, é un Estado independente, membro da ONU, xeoestratexicamente situado; non merece ataques do irredentismo ruso nin agresións dun estado anocrático que recupera prácticas que coidabamos esquecidas.

0

Felicidade

Desde 2012, a ONU elabora o Informe Mundial sobre a Felicidade, como alternativa suplementaria ao IDH que se viña publicando desde 1990. Este informe basea a medida da felicidade humana no PIB p.c., na esperanza de vida saudable, no apoio social e a xenerosidade, na percepción sobre a corrupción e na liberdade individual para escoller o propio camiño na vida. No informe de 2021, seguindo a tendenza dos últimos anos, é Finlandia o país de mellor índice. Dun total de 149 países analizados, o único país europeo por debaixo do posto 100 é Ucraína.

O índice de Prosperidade Legatum, elaborado desde 2007 polo Instituto Legatum -think tank británico, mide a erradicación da pobreza no mundo a base de valores como a saúde, a contorna natural, as condicións de vida, a educación, a liberdade persoal, as condicións empresariais, o acceso a mercado e infraestruturas, o desenvolvemento gubernamental, etc. En 2021, este índice situaba a Ucraína como o último estado europeo, no posto 78 -de 167.

A felicidade ten, quizás, moito de subxectivo. Pero a percepción da xente baséase nas dificultades diarias, á marxe dos indicadores obxectivos. E o “último territorio” (verbas de Andrujovich), ese Estado bipolar que votara de xeito diferenzado xa antes da revolución do Maidán (ver mapas da publicación de Otálora Sechagüe ao final deste documento), neste día do palíndromo (22022022) ven de padecer o comezo dunha nova invasión rusa en Lugansk e Donetsk, recoñecidas unilateralmente por Putin como estados independentes na xeira anterior. A agresión súmase á integración de Crimea en Rusia a finais de febreiro de 2014. Oito anos despois, o fantasma da guerra volve percorrer Europa, un vello continente asolado por conflitos perversos durante séculos.

A felicidade de Ucraína mingua, a da UE pendura dun fío, a dos humanos devece cada vez que o comportamento de Estados xigantes se torna oficio de bullying. Non sei se finalmente se cumplirán os designios de Andrujovich, pero de seguro que a felicidade -que o ser humano pretende acadar e conservar con ilusión desde a Ilustración- se resentirá, sobre todo naqueles fogares puntuais onde a represión dos fortes contra os febles esnaquice vidas. Cada vida conta, o bonheur non debe esmorecer.

0

Cinéma 36

La guerre civile espagnole (1936-39) est toujours un scénario d’inspiration pour le cinéma: on révise la division des bands, la stratégie à l’intérieur de chaque idéologie, le développement du conflit, les conséquences (les “promenades”, les “topos”, l’exil,…).

On peut trouver, sur les films, des histoires réelles -comme celle de Sánchez Mazas; on peut analyser le contexte des affrontements sur les grandes villes -ce qui se passe avec les vélos imaginés par Fernán Gómez; on regarde la lutte idéologique et la baraka d’un chef; on ressent la révolution; les discours contre le fascisme sont bien évidents. Et les représailles n’ont pas fin au bout de la guerre.

Quelques soldats de Salamine parlent la langue des papillons; les vélos sont pour l’été et l’automne de Madrid, pendant que Salamanque se bat en discours idéologique, pendant que le band républicain se vide de son sang; les représailles vont continuer longtemps, et les tournesols aveugles voudraient chercher la lumière, la liberté, le respect de la mémoire.

0

Eólicas

Un 14% da potencia eólica instalada en España está en territorio galego. Xunto con Navarra, representan as dúas CCAA con maior densidade eólica da Península Ibérica. Desde finais do s. XX (o plan sectorial eólico de Galicia foi creado en 1997), a enerxía do vento é un dos máis prezados bens da comunidade galega, e máis de 4.000 aeroxeneradores braceaban na nosa terra en 2019 (un por cada 675 habitantes; no concello de Muras, 1 por cada 2 habitantes), concentrados en máis de 170 parques (e hai en proxecto instalar uns 275 máis); ao final pode haber ben máis parques ca concellos.

A eólica foi a primeira fonte de xeración eléctrica en España en 2021, acadando máis do 23% do total da produción no país; xa superou á produción de enerxía nuclear. España é o segundo país europeo por potencia instalada, tras Alemania, e o quinto do mundo tendo en conta aos líderes do ránking (Estados Unidos, China e India). En total, hai máis de 1.200 parques eólicos espallados polo territorio.

A produción desta enerxía acada habitualmente o seu pico no mes de novembro, cando soe haber máis refachos de vento. O verán, con agosto á cabeza, atópase, pola contra, como a estación de menor produtividade. Unha das características de todas as enerxías renovables é, sen dúbida, a súa estacionalidade e irregularidade, vencellada ás condicións climáticas.

A produción eólica, malia favorecer o desenvolvemento sustentable e reducir a nosa dependencia dos combustibles fósiles, ten tamén desvantaxes por mor do seu grande impacto ambiental (cada vez máis, as alturas dos aeroxeneradores increméntanse, e os rotores teñen diámetros que sobrepasan os 150 m.). A “industrialización do monte” en Galicia, por exemplo, provoca unha excesiva concentración de parques en determinadas áreas como as serras septentrionais (Xistral, Capelada,…), nas que o “colapso ambiental” empeza a ser significativo. A constitución de plataformas veciñais contra da instalación de novos parques é un exemplo da oposición social a unha enerxía que, para construir turbinas, pás e torres precisa tamén do uso permanente de combustibles fósiles.

0

…E máis seca

A secuencia dun outono de 2021 escaso en precipitacións -que continúa nos primeiros meses do inverno de 2022- lévanos a unha situación de seca meteorolóxica -avivada por un anticiclón persistente e estable- e seca hidrolóxica, que se fai sentir nas reservas de auga encoradas: na sexta semana de 2022, os pantanos gardan un 25% menos de auga encorada do que foi habitual en España nos últimos 10 anos.

A situación non é semellante en todas as cuncas, xa que as do Cantábrico oriental e País Vasco recibiron aportacións de frontes do NL, con nevaradas incluídas, que lles axudan a manter os niveis habituais nesta época. Por contra, o SO peninsular, xunto coa metade O, resíntense da ausencia de frontes atlánticas que bañasen estas terras máis a cotío.

España é un país mediterráneo sometido a secas periódicas, que avivecen co quecemento global e poñen en risco o incremento de lumes forestais. Nun gráfico publicado por Dominic Royé observamos a evolución das secas no noso Estado no período 1961-2021. As áreas especialmente afectadas polas secas eran tradicionalmente o interior peninsular e o Mediterráneo; pero cando estas son severas, atinxen tamén ao cadrante noroccidental. De feito, Meteogalicia ten publicado resultados de precipitacións acumuladas e mensuais de distintos lugares de Galicia, nos que é evidente a situación de ausencia de chuvias estacionais de outono-inverno con respecto a anos precedentes; e iso acontece óllese o confín que se olle: A Coruña, Vigo, Serra do Eixe ou Sarria.

0

Échec du régénérationnisme et crise

Par conséquence de la défaite coloniale de 1898, quelques intellectuels et écrivains (génération de 98, les régénérationnistes comme Costa) enquêtent sur les racines du problème et essayent de proposer des solutions. Plus tard, les politiciens prennent aussi des mesures pour régénérer le système corrompu de la Restauration. Est-ce qu’ils auront du succès?

Premièrement, les conservateurs de Maura proposent “la révolution par le haut”: réforme de l’administration locale, rapprochement des partis régionalistes, autorisation du droit de grève,… Mais les incidents de la Semaine Tragique à Barcelone, avec des protestations contre le recrutement de soldats pour envoyer au Maroc, font finalement tomber le gouvernement. L’exécution de l’anarchiste Ferrer i Guardia devient un scandale international et le bloque des gauches provoque la chute de Maura.

Suite à l’alternance traditionnelle, les libéraux de Canalejas essayent aussi des mesures régénérationnistes: sécularisation de l’État par la voie de la “loi du cadenas”, lois sociales de protection du travail, progressivité des impôts,… L’assassinat de Canalejas paralyse les réformes, bien que le gouvernement Dato, en pleine Grande Guerre, signe le décret de création da la Mancomunitat de Catalunya, un organisme qui va décider sur les actions de gouvernement à la Catalogne. La période 1914-1917 représente aussi un moment d’essor économique, car l’Espagne profite des demandes des puissances engagées au conflit armé.

En 1917, la crise arrive en Espagne; la malaise augmente du point de vue politique (l’Assemblée de Parlementaires convoquée à Barcelone demande la convocation d’élections à Cortès Constituantes), militaire (les Juntes de Défense se mobilisent pour revendiquer des solutions professionnelles autour de la promotion interne et les salaires), sociale (l’UGT fait la convocation d’une grève générale à cause de l’inflation et les mauvaises conditions de vie des ouvriers; la CNT s’adhére). La “solution” des troubles vient de la main de gouvernements de concentration, bien que le régénérationnisme échoue par le moment.

Le contexte international de triomphe de la révolution en Russie annonce une période difficile (le “triennat bolchevique” représente une augmentation féroce du nombre de grèves, et déclenche l’affrontement des entrepreneurs et des ouvriers, le lock out, le pistolérisme,…). Enfin, est-ce que le régénérationnisme sera capable de s’incarner sur un vrai “chirurgien de fer” comme Joaquín Costa avait prévu?

0

Terremotos galegos

Un día despois da actuación de Tanxugueiras nas semifinais do Benidorm Fest, o fondo mariño tremou fronte a Corrubedo, con dous terremotos de magnitude 3.7 e 4.6 na escala Richter -este último de intensidade IV- en apenas unha hora. Son magnitudes que se manifestan no movemento de obxectos e son perceptibles en situacións de repouso -sobre todo no interior de vivendas, a certa altura.

Ata estes tempos, os terremotos que máis sona tiñan na nosa comunidade -na que se di que é improbable que teñamos sismos superiores a magnitude 7- eran os de hai un cuarto de século no triángulo Becerreá-Triacastela-Sarria. En 1997 acadouse un tremor de magnitude 5.1 en Triacastela, e outro con epicentro en Baralla -ese mesmo ano- de 4.9. Os rexistros recollen outro sismo en Becerreá en 1995, de 4.7, e tamén un terremoto en Pontevedra en 1920, con magnitude 4.7; mais está claro que no ránking xa se achega o experimentado hoxe ás 15:44 (hora local).

Moreas de galegas e galegos teñen pataleado polo que se considera tongo na votación da primeira semifinal do Benidorm Fest, pero de seguro que esa non é a causa destes tremores aos que estamos pouco acostumados. Unha vez máis, son consecuencia do reaxuste de placas e microplacas, de fracturas e fallas. O punto concreto dos sismos tivo lugar no extremo da plataforma continental, xa no talude.

A teoría da tectónica de placas amósanos que vivimos nun planeta con continua actividade xeolóxica. As erupcións volcánicas e os movementos sísmicos así nolo lembran. Esta teoría é o modelo científico que se desenvolveu a partir daquela hipótese de Wegener da “deriva continental”. Por certo, ¿sabiades que Wegener casou coa filla de Köppen?

0

Decapitados

As estatuas públicas son símbolo de poder e memoria. Lembran a persoeiros que encarnan efeméredes, que amosan ideoloxías, que honran feitos e pensamentos. Cando a sociedade se revolta contra elas, revóltase contra a súa simboloxía. Están aí, como branco da protesta popular; cando pasan desapercibidas, son simplemente un elemento da paisaxe, anónimas e ignotas.

Desde épocas antigas, loitar contra a memoria das representacións públicas comportou martelar epitafios e destronar efixies. A damnatio memoriae dos romanos xa fora adoptada polos antigos exipcios. En 2020, a explosión mundial de protestas contra as representacións de persoeiros que poidesen resultar emblemas da opresión e da desigualdade (navegantes, conquistadores, negreiros, explotadores,…) foi desencadeada ao abeiro do movemento internacional BLM (Black Lives Matter). E entón cuestionouse -como xa se tiña feito desde a caída de reximes autoritarios considerados opresores- a presenza das estatuas de heroes na vía pública.

Peio H. Riaño condúcenos, en Decapitados, a un paseo pola caída de líderes e notables que xa non ofrecen unha iconografía democrática en prazas e avenidas. As súas imaxes cuestiónanse, derrúbanse, viólanse. Desde Lenin a Sadam Husein, desde Robert Lee ata Cristóbal Colón, pasando por Rhodes, Mao Zedong e Franco, as esculturas públicas son atacadas e retiradas pola foule que xa non as quere ver. Estas esculturas parecen levar impreso o ba que imbuía forza nos vultos redondos funerarios exipcios: tumbalas equivale a abater a súa alma. Se non, que llo pregunten a Nazarbayev en Kazajstán, que nestes días cae diante da furia popular.

0

Blog en WordPress.com.

Subir ↑